به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ این روزها شاید کمتر کسی برای پیگیری اخبار به سراغ شبکه های مختلف تلویزیون برود و ترجیح دهد اخبار را از فضای مجازی و حتی رسانه های بیگانه که با سمت و سوی خود به موضوعات مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ورود می کنند، پیگیری کند؛ نکته منفی ای که از بی اعتمادی مخاطبان به رسانه ملی نشان میگیرد. از طرف دیگر این دستگاه عریض و طویل چند سالی می شود که در حوزه سریال سازی نیز حرفی برای گفتن ندارد و حالا قشر جوان یا سمت شبکه های ماهواره ای رفته یا پیگیر سریال ها در نمایش خانگی هستند. رسانه ملی حتی در برنامه های گفتگومحور و مناسبتی نیز به ورطه تکرار افتاده و اگر بگوییم صدا و سیما هر روزی که می گذرد در حال از دست دادن مخاطبان بیشتری است، بیراه نگفته ایم.
حال این روزهای رسانه ملی و انتقادات بی شمار مطرح شده نسبت به این دستگاه باعث شد تا به سراغ منوچهر اکبرلو، منتقد برویم تا برایمان از چرایی رسیدن صدا و سیما به جایگاه فعلی و راهکار جذب مخاطب بگوید.
اکبرلو در گفتگو با «خبرنامه دانشجویان ایران»، درباره بی اعتمادی موجود به رسانه ملی گفت: رسانه ملی همواره با این معضل بزرگ همراه بوده که شناخت دقیقی از ماهیت رسانه ها، ویژگی ها و نحوه عملکرد آنها نداشته است. اگر در یک برهه ای تنها به یک رادیو و چند شبکه تلویزیونی محدود بودیم و خبری از ماهواره ها و فضای مجازی نبود، شاید این روش عملی بود که تلویزیون بخواهد درباره برخی از پدیده های اجتماعی و اتفاقات عملکرد تاخیری داشته باشد و حتی بنا بر صلاحدید سیاسی از بعضی اتفاقات به طور کامل بگذرد؛ چرا که در آن شرایط برای گروه های مختلف جامعه دیگر هیچ راهی برای اطلاع از حوادث وجود نداشت.
وی ادامه داد: از زمانی که شبکه های اجتماعی ایجاد شده و مخاطب می تواند از طریق اینترنت و شبکه های ماهواره ای بدون کمترین تاخیری از اتفاقات رخ داده مطلع شود و حتی به صورت تعاملی نسبت به آنها واکنش نشان دهد، طبیعی است که دیگر نه تنها روش قدیمی رسانه ملی پاسخگو نیست، بلکه هر چه بیشتر به بی اعتمادی دامن می زند؛ در حالی که یک رسانه تنها با اعتمادسازی است که می تواند سرپا بایست.
این منتقد تلویزیون با بیان اینکه قطعا زمانی که مخاطب به رسانه اعتمادی نداشته باشد، هیچگاه تحلیل هایی که توسط رسانه ارائه می شود و خط فکرهایی است که رسانه می خواهد آنها را تبیین کند، هیچگاه مورد توجه مخاطب قرار نمی گیرد، اظهار داشت: متاسفانه مخاطب نسبت به رسانه ای که به آن اعتماد نداشته باشد، حالت تدافعی دارد و وضعیت فعلی رسانه ملی حتی امروز نیز بدین گونه است که اگر شبکه های فضای مجازی نسبت به پدیده و یا حرکتی در جامعه واکنش نشان دهند، بعد از آن به سراغ اتفاق رخ داده می رود و هیچگاه قبل از ورود فضای مجازی به یک پدیده به سراغ آن نمی رود.
اکبرلو اظهار داشت: یکی دیگر از مسائلی که باعث بی اعتمادی مخاطب به رسانه ملی شده مقایسه مداوم پدیده های اجتماعی داخلی با خارج کشور است که در فضای مجازی بیشتر به عنوان مطالب خنده دار از آن استفاده می شود. به طور مثال رسانه ملی به جای نقد حرکت های اجتماعی و موضوعاتی مانند گرانی و بحث و بررسی پیرامون عوامل ایجاد کننده آن، با ارجاع آنها به نمونه های خارجی سعی در عادی نشان دادن ایجاد این مسائل در کشور دارد و طبیعی است که چنین روشی باعث می شود حتی افرادی که سن کمتری دارند و جزو دانشجویان و نخبگان قرار نمی گیرند هم این سیاست تلویزیون را به عنوان طنز دستمایه قرار دهند.
وی با بیان اینکه تا زمانی که رسانه ملی چنین سیاستی را دارد، همواره از در حوزه اطلاع رسانی عقب خواهد ماند، افزود: اگر کشور دچار یک بحران اجتماعی شود از آنجایی که رسانه ملی پیش تر نتوانسته بود اعتمادسازی کند و الان نیز اعتمادی به این دستگاه وجود ندارد، طبیعی است که اگر واقعی ترین اخبار را نیز به اطلاع مخاطب برساند، مردم یا اصلا اخبار داخلی را نگاه نمی کنند و یا تلاش می کنند بر اساس تجربیات گذشته، واقعیتی فراتر از آنچه رسانه ملی ارائه داده را در ذهن شان ترسیم کنند و این بزرگ ترین خطری است که رسانه ملی را تهدید می کند و بسیاری از جامعه شناسان هشدار داده اند که ما نیازمند اعتماد مردم به رسانه ملی هستیم تا در صورت بروز بحران، شاهد بروز بحران های بزرگ تر نباشیم.
این منتقد رسانه ملی تصریح کرد: به نظر می رسد که امروزه عزم و اراده ای در مسئولین رسانه ملی برای اعتمادسازی بین مخاطبان وجود ندارد و دلیلش نیز نگاه های غیرعلمی به مقوله رسانه است؛ همچنین شاهد هستیم که مدیریت رسانه ملی درگیر روزمرگی شده تا جایی که حتی برای ترویج مسائل مذهبی نیز می بینیم که برای تولید آثار اعم از سریال، اخبار مذهبی و برنامه هایی مانند مداحی و .. سیاست مدونی وجود ندارد. به عبارت دیگر روال همیشگی رسانه ملی در مناسبت های مختلف بدین شکل است که پخش برنامه های روتین را حتی برای مخاطب کودک و نوجوان نیز قطع می کند و در مقابل برنامه تولیدی مذهبی متناسب جایگزین آن نمی شود و مخاطب صرفا شاهد انبوه سخنرانی هایی هستند که حتی مناسب تلویزیون هم نیست.
اکبرلو در توضیح بیشتر این مسئله گفت: قطعا افرادی که مذهبی هستند ترجیح می دهند که در مناسبت های مختلف به امکانی مانند مساجد و ... بروند و کمتر کسی دوست دارد این فضا را از طریق تلویزیون تجربه کند، در مقابل مخاطبانی که تعریف دیگری از مراسم مذهبی دارند نیز یا تلویزیون را خاموش می کنند و یا ترجیح می دهند در چنین ایامی به جای تماشای تلویزیون به فعالیت دیگری بپردازند؛ البته در شرایط فعلی که کشور دچار کرونا است، شاید ترویج مراسم های مذهبی از طریق رسانه ملی بتواند جایگزینی برای حضور در مراسم های مذهبی باشد.
وی تصریح کرد: این سیاست رسانه ملی باعث می شود تا کودکانی که یک زمانی مخاطب تلویزیون هستند در درازمدت، رویکردهای مذهبی را با رویکردهای ضدشادی، ضدتحرک و .... مساوی می دانند، در حالی که این موضوع کاملا در تضاد با دین است اما رویکرد رسانه باعث شده تا این مهم در ذهن کودک و نوجوان ما که قطعا جزو نسل جوان آینده کشور محسوب می شوند، القا می کند.
این منتقد رسانه ملی افزود: رسانه ملی مروز درگیر مسائل مالی شده که این مسئله امروز خودش را به شکل های گوناگون نشان می دهد تا جایی که بسیاری از مدیران بالخص آنهایی که بازنشسته شده اند امروز به تهیه کننده تبدیل شده اند و در رسانه ملی کارفرما و سفارش گیرنده عملا یک گروه بسته ای هستند و از آنجایی که یکی از وظایف کارفرما ارزیابی کیفی است، شاهد افت کیفیت آثار تولید شده نیز هستیم و این مسئله هم در سریال ها و هم در برناه های گفتگومحور و ... رسانه ملی دیده می شود. به عبارت دیگر تهیه کنندگان دیگر انگیزه کافی برای بالا بردن کیفیت آثارشان و رقابت با دیگران را ندارند و خروجی این مسئله نیز اثاری می شود که حتی خود سازندگانش نیز رغبتی برای تماشای آن ندارند.
اکبرلو بیان داشت: وجود اسپانسرهای بزرگ در رسانه ملی از دیگر مشکلات است؛ چرا که آنها امروز به حدی در این دستگاه پیش رفته اند که امروز تعیین می کنند چه برنامه ای با چه محتوایی و حتی با کدام عوامل و مجری ها روی آنتن برود و تلویزیون صرفا به محلی برای پخش برنامه هایی که توسط اسپانسرها تولید می شود، تبدیل شده است. از طرف دیگر گروه هایی که آگهی تبلیغاتی در رسانه ملی دارند نیز در زمان پخش برنامه ها و ساعت پرببینده شبکه ها اثرگذار هستند و از آنجایی که رسانه ملی بسیار فربه شده و بیش از آنکه فرهنگ محور و هنرمندمحور باشد، کارمندمحور شده، رسانه ملی ناچار به این سمت حرکت کرده است.
این منتقد تلویزیون بیان داشت: رسانه ملی به جای تریج فرهنگ ایرانی و اسلامی، عملا مصرف گرایی را تبلیغ می کند و در اصل اسپانسرها به اسم ساخت برنامه پرمخاطب تلاش می کنند تا اینگونه به مخاطب القا کنند که جامعه ای ایده آل است که مصرف گرا باشد و این مهم را به مخاطب القا کنند.
وی درباره عدم حضور قوم های دیگر در آثار ساخته شده توسط رسانه ملی گفت: بی توجهی به خرده فرهنگ ها یکی دیگر از نگاه غلطی است که در رسانه ملی وجود دارد و از آنجایی که فرهنگ تهرانی تنها بخش بسیار کوچکی از ایران به شمار می رود و تنها تفاوتش با خرده فرهنگ های دیگر آن است که پایتخت کشور بوده و حتی می توان گفت که با تسامح باید از فرهنگ تهرانی نام برد، اما امروز به عنوان اصلی ترین فرهنگ به مخاطب معرفی می شود و در مقابل فرهنگ هایی مانند لری، ترکی، بلوچ و ... عملا مورد بی توجهی قرار گرفته اند.
اکبرلو بیان داشت: حتی مدیرانی که متعلق به فرهنگ های دیگر هستند زمانی که در رسانه ملی قرار می گیرند، تصور می کنند که باید به خرده فرهنگ های دیگر بی توجه باشند و نگاه نادرست به خرده فرهنگ ها باعث شده حتی وقتی دانشجویی از شهر دیگر به تهران می آید، در وهله اول تلاش می کند تا لهجه خود را به تهرانی تغییر دهد و این به خاطر سیاست غلطی است که در حوزه فرهنگی ما وجود دارد. از طرف دیگر اگر تجربه ای در ساخت آثار با خرده فرهنگ های دیگر نیز داشته ایم، می بینیم که اکثر آنها نیز موفق نبوده اند؛ چرا که این برنامه ها توسط کسانی تولید شده اند که با خرده فرهنگ ها آشنایی نداشته و همین مسئله باعث ایجاد سوءتفاهم ها و حتی ایجاد تنش های اجتماعی نیز شده و همین مسئله باعث شده تا مدیران کمتر به فکر ساخت آثار مرتبط با خرده فرهنگ ها باشند.
